Waxay ahayd 3/5/2002dii, muddo laga joogo 13sanno markii madaxweynihii labaad ee Somaliland Alla ha u naxariistee maxamed xaaji ibraahim cigaal,uu ku geeriyooday cisbitaal ku yaal magaalada Pretoria ee dalka south Africa.

Waxay ahayd 3/5/2002dii, muddo laga joogo 13sanno markii madaxweynihii labaad ee

Somaliland Alla ha u naxariistee maxamed xaaji ibraahim cigaal,uu ku geeriyooday cisbitaal ku

yaal magaalada Pretoria ee dalka south Africa.

Waxay ahayd maalin xanuun kulul, xummad badan,xanaf leh. Waxay ahayd maalin mustaqbalka

dalku mugdi galay, murugo badan, mashaqo leh. Geeridu waa xaq`e, xanuunkeeda ayaad la

murugoonaysa kuna damqaya. waxaa 6/5/2002dii si heer qaran ah loogu aasay magaalada

berbera.illayn waxa hubaal ah in bulshadeenu ay taqaano sida la isku aaso, ay tahay aasid og,

qabri ammaan, qabri billa iyo —————– iyo——————-iyo——– —————.ma sheegno

qofku waxa uu yahay inta uu nool yahay, mahadnaq inagama helo, milgaha iyo sharafka uu

mudan yahay inagama helo, waxba inagama helo wax uu inaga helo daaye hagardaamo ayuu

inagu qabaa. Waana kii GAARIYE(AHU) tuduc ku jiray heestiisii ( AROOS QARAN) ku yidhi:

“ Ha laguu ilmeeyee,

Horta dhimo af maahee,

Eeggoo la noolyiyo,

Ifkaan kaaga baahnahay,

Wax yar oo aqoonsiya,

Oon aad u buurnayn,

Oo waliba eegeey,

Igu sii amaahoo,

Ictiraafka buuxee,

Aakhiro markaan tago,

Iilka igu sugaayiyo,

Ayaantaan xabaal galo,

Oohintaan mutaystiyo

Akawnkayga laga jaro.”

Waa in aynaan is hafrin iskuna diidin mahada uu qofku mudan yahay, bal aniga oo gawl-

gawlaya kana dhiganayna is xasuusin, aan dul istaagno waxqabadkii muuqday ee uu u soo

qabtay guud ahaan dadka soomaaliyeed iyo gaar ahaan dadka Somaliland, iyo siduu u baray

uguna hogo-tusaaleeyay dadka ku hadla af-soomaaligu inay noqdaan dad waaqiciyiiin ah oo

wax qabsan kara, awood iyo kartina leh. Isagoo u jeel galay, u jajabay, una jarmaaday si uu u

jiheeyo uguna hago hillinka haboon ee hagaagsan.

1:Halgankii waayihii xoriyadda iyo waxqabadkii soomaaliya

Maxamed xaaji ibraahim cigaal wuxuu sannadkii 1929kii ku dhashay Ooweyne, wxaaanu

yaraantiisii ku barbaaray magaalooyinka burco, berbera iyo sheekh, halkaas oo uu ku

dhameystay waxbarashadiisii dugsiga dhexe, ka dib waxa uu waxbarasho sare u tegay dalka

ingiriiska. dalka waxa uu dib ugu soo laabtay kontameeyadii.

Sannadkii 1956dii Alla ha u naxariistee cigaal waxa loo doortay inuu noqdo xoghayihii guud ee

xisbiga SNL/USP.

Madaxweyne cigaal sannadkii 1960kii, wuxuu gacantiisa ku saxeexay in somaliland ay

xornimadeeda ka qaadato dowladda ingiriiska. Cigaal wuxuu u tartamay doorashadii

baarlamaanka ee sannadkii 1960kii la qabtay wuxuuna ka mid noqday 33kii xubnood ee ku

guulaystay doorashada isaga oo laga soo doortay degmadda berbera. Ka dib badhasaabkii

markaas joogay waxa uu golihii ka magacaabay afar wasiir iyo hal wasiir ku xigeen,

madaxweyne cigaal (AHU) wuxuu ka mid noqday wasiiradaas waxaaanu noqday wasiirka

dawladaha hoose.

Markii ay Somaliland ka xorowday gumaysigii ingiriiska,waxa 27kii bishii juun 1960 barlamaanka

laga ansixiyay sharci loogu gogol xaadhayay israaca iyo midnimada labada dal ee Somaliland iyo

somaliya, walow aanay midnimadaasi u dhicin sifo sharci ah, ka dib markii labadii gole

baarlamaaan wada fadhiisteen kullankoodii u horeeyay oo madaxweyne ku meel gaadh ah

loogu magacaabay Aadan cabdule cismaan isaguna raysal wasaare ku meel gaadh ah u

magacaabay c/rashiid cali sharmaake, dawladii uu soo dhisay c/rashiid waxa uu hogaamiye

cigaal ka noqday wasiirka difaaca. Sidoo kale dawladii la dhisay markii distoorka la ansixiyay

waxa uu cigaal noqday mar kale wasiirka waxbarashada.

Ka dib markii ay sallugeen dadka reer Somaliland dawladii inta badan ka koobnayd koonfurta,

waxay dadka reer Somaliland ku heshiiyeen culays in la saaro ku salaysan in wasiirada

Somaliland iska casilaan jagooyinka ay ka hayaan dawladda, madaxweyne cigaal wuxuu ku

dhaqaaqay oo ku dhiiraday is casilaadaas isaga oo waafaqaya danta iyo dadnimada ummadiisa

reer Somaliland.

Hogaamiye cigaal waxa uu noqday raysal wasaare markii c/rashiid cali sharmaake loo doortay

madaxweynihii dalka somaliya.

Halgan dheer ka dib markii Somaliland ay la soo noqotay xornimadeeda 1991kii ayuu cigaal soo

gaadhay burco oo lagu shirsanaa,waxa uuna ku noqday imaaraadka carabta oo uu deggenaa.

2:Hannaan u dhisitaankiisii somaliland

Maxamed xaaji ibraahim cigaal, waxa uu yimid Somaliland 1993kii markii uu shirweynihii

guurtidu ka socday magaalada boorame oo cigaal loogu doortay madaxweyne, meey

1993kii.halkaas oo uu mar kale ka bilaabay hawlihiisii siyaasadeed ilaa 3/5/2002da oo uu ka

geeriyooday.

Madaxweyne cigaal waxa uu gunta ka soo bilaabay habkii iyo haykalkii dawladnimo,waxa uu

noqday hogaamiyihii u horeeyay ee aduunka ka abuuray dal aan la aqoonsanayn oon dunida ka

helin dhaqaale iyo gacan- siyaaasadeed midna haddana horumarsan lehna sharci iyo kala

dambayn.

Madaxweyne cigaal waxa uu sameeyay dastuur tayo leh ku haboon saaxadda uu ka dhaqan

galayo ahna kan aan hadda ku kala socono iyo dal dimuqraadiya oo hirgeliyay nidaamka

xisbiyada badan, tartan turxaan la`aan ah iyo in si nabad gelyo ah loola kala wareego awoodda

sare ee dalka.

Hoggaamiye cigaal waa haldoorkii qaabeeyay qaranimadeena iyo qaabka aan hadda u nool

nahay. waa haldoor u sababa nolosha immiku siday u eeg tahay maanta. Wuxuu ahaa

hoggaamiye aragti togon,toolmoon oo toosan.

Alla ha u naxariisto innagana ha inooga daba naxariisto.

Email: jirde40@gmail.com

Facebook: jibril jirde

Xigasho/ tix-raac: dhaxalkii gumeysiga.

Dhaxal-reeb (horaad).

Taariikhda ummada soomaaliyeed.